Pausin Johanna
'Het verhaal van de vrouwelijke paus’
Trailer van de historische Speelfilm Pope Joan (2009) van Sönke Wortmann.
Over Pausin Johanna
(circa 855)
Of ze echt heeft bestaan, is door het gebrek aan bronnen niet te bewijzen. Toch spreekt de mythe van pausin Johanna als de eerste en enige ‘vrouwelijke’ paus al eeuwen tot de verbeelding.
Het verhaal gaat dat de Duitse Johanna een slimme jonge vrouw was die naar Griekenland vertrok om te studeren. Om haar kansen als vrouw te vergroten, verkleedde ze zich als een Engelse man en noemde zich Johannes. Na haar studie vertrok ze naar Rome, waar ze door de kerk als geleerde werd onthaald. Ze werd priester en klom op tot kardinaal. Toen paus Leo IV overleed, werd ze aangesteld tot de nieuwe paus: ‘Johannes Anglicus’. Zo zou ze twee jaar aan de macht zijn geweest.
Het verhaal van pausin Johanna kent verschillende eindes. Tijdens een processie zou Johanna zijn bevallen van een kind. Er gingen verhalen dat ze stierf tijdens de bevalling. Ook werd verteld dat ze na de bevalling zou zijn gestenigd door een boze menigte.
Voor de katholieke kerk zou het in ieder geval een schande zijn geweest dat een vrouw de allerbelangrijkste positie had bekleed. De kerk heeft het bestaan van de pausin altijd ontkend.
Detail uit een Franse miniatuur over Pausin Johanna, we zien hoe ze tijdens een processie bevalt van kind, circa 1440 (British Library).
Facts
De mythe van pausin Johanna spreekt al eeuwen tot de verbeelding.
De geleerde Johanna zou vermomd als man naar Rome zijn getrokken.
Ze werd daar de vertrouweling van de paus en daarna zelf paus(in).
Voor de katholieke kerk was het een schande toen bleek dat een vrouw de allerbelangrijkste positie binnen de kerk had bekleed.
Het verhaal gaat dat dit het begin was van ‘de pauselijk kakstoel’: voordat iemand paus werd, werd eerst door gat gevoeld of diegene wel testikels had.
Quotes
‘Testiculos habet et bene pendentes” is een zin die vertaald kan worden als
‘Hij heeft testikels en ze hangen goed.’
Dit zou worden gezegd om te bevestigen dat het een katholieke geestelijke een gezonde man is.
Deze traditie zou begonnen zijn in middeleeuwen rond de 9e eeuw, na pausin Johanna.
‘Hoe is het toch mogelijk, dat zoo vele geleerde mannen dit gebrek aan toereikende bewijzen niet inzagen.’
De 19e eeuwse historicus N.C. Kist acht het historisch bestaan van pausin Johanna niet ondenkbaar.
‘Het laatste woord is hier al over gezegd door paus Johannes Paulus II en dit blijft zo.’
Dit stelde Paus Franciscus in 2016 tegenover een journalist, refererend aan het niet openstellen van het priesterambt voor vrouwen. De journalist vroeg hem vervolgens of hij bedoelde dat het 'echt nooit, nooit' zal gebeuren. "Daar ziet het wel naar uit," zei de paus.
De 'F' in F-site staat voor feminisme.
Onze missie is om de geschiedenisles inclusiever te maken door onderbelichte verhalen van vrouwen zichtbaar te maken.
Zo geven we een nieuwe generatie een vollediger beeld van ons verleden.