Trijn van Leemput

'De moedige vrouw die de Vredeborch deed vallen’

Illustratie van Trijn van Leemput die ten strijde trekt door illustrator Marijke Klompmaker in het kader van de verhalenbundel Iemand in het bijzonder;
verhalen over markante vrouwen (2019) van auteur Arend van Dam.

Over Trijn van Leemput

(1530 tot 1607)

Trijn van Leemput komt in 1555 voor het eerst voor in bronnen als Catrijn Willem Claeszoensdr., echtgenote van Jan Jacobsz van Leemput. Samen hebben ze dan net een huis aan de Oudegracht in Utrecht gekocht. Hoewel Jan destijds belangrijke functies bekleedde binnen het Utrechtse bierbrouwersgilde, is het Trijn die legendarisch zou worden. 


Tussen 1529 en 1532 werd in opdracht van keizer Karel V kasteel Vredenburg gebouwd. Het kasteel werd gebruikt om Spaanse soldaten te vestigen en als dwangburcht, een plek om Utrechters op te sluiten die niet mee wilden werken met de Spaanse heerser. De afkeer van de Utrechters tegen de burcht werd nog groter toen Fillips II zijn vader Karel V opvolgde, want Fillips II stond bekend om zijn starre bewind en heftige vervolgingen van protestanten. De burcht stond symbool voor zijn macht en was een doorn in het oog van de Utrechters. 

Nadat de gewesten in 1576 gezamenlijk besloten om de Spanjaarden te verjagen, werd de situatie in Utrecht steeds grimmiger. De Spanjaarden waren niet van plan hun kasteel te verlaten en richtten hun kanonnen vanaf de burcht op de stad. Na hevige gevechten verlieten de Spaanse soldaten in 1577 Utrecht.

Toen de bezetters eindelijk verdreven waren, wilden de Utrechters dat het gehate Vredenburg direct werd gesloopt. De Staten van Utrecht waren daar op tegen en de Utrechters waren woedend.


Volgens overlevering was het Trijn van Leemput die hier geen genoegen mee nam en op 2 mei 1577 de eerste steen uit de zware kasteelmuren van dwangburcht Vredenburg sloeg. Hiermee gaf ze het startsein voor de afbraak van het kasteel. Na haar teken ging een groep vrouwen met hamers, sikkels en bijlen het kasteel te lijf. Mannen volgden dit voorbeeld en in drie dagen werd het kasteel grondig vernield. 


Al vanaf de zeventiende-eeuw weet het verhaal van Trijn mensen te inspireren. Ze staat afgebeeld op schilderijen en in 1988 schreef Thea Beckman een historisch kinderboek over Trijn:
De val van de Vredeborch. Sinds 1995 staat bij haar woonhuis aan de Oudegracht in Utrecht een standbeeld en in 2013 werd Trijn opgenomen in het boek 1001 vrouwen in de Nederlandse geschiedenis. De sloop van de dwangburcht wordt gezien als een van de hoogtepunten in de strijd tegen de Spanjaarden en Trijn van Leemput is als moedige verzetsstrijder de geschiedenis in gegaan.

Trijn van Leemput op een schilderij van een onbekende schilder uit circa 1650.

Dit fragment is een portret van Trijn van Leemput en komt uit een serie van 5 korte Utrechtse verhalen voor de website UtrechtAltijd.nl in opdracht van RTV Utrecht.

Facts

Tussen 1529 en 1532 laat keizer Karel V kasteel Vredenburg bouwen in Utrecht. Dit kasteel wordt door de Utrechters gezien als het machtssymbool van de Spaanse overheerser.


Als de Spaanse soldaten in 1577 na heftige gevechten Utrecht verlaten is het volgens de overlevering Trijn van Leemput die de eerste steen losslaat van het kasteel. 


Andere vrouwen en mannen volgen haar voorbeeld en slopen in drie dagen grote delen van het kasteel. 


Het verhaal van de moedige verzetsstrijdster Trijn van Leemput biedt van de zeventiende-eeuw tot nu inspiratie voor schilderijen, beelden en boeken.

Quotes

‘Dit is 't beeld van Leemputs vrouw, die moedig heeft gedaan dat borger noch soldaat in Utrecht dorst bestaan.’ 

Van dit gedichtje is de maker onbekend. Het dateert uit de zeventiende-eeuw en staat zowel onder het portret van Trijn van Leemput uit 1650 als op het voetstuk van het standbeeld aan de Oudegracht in Utrecht.

‘Op 22 juli 1590 overleed Johannes Jacobus van Leemput, bierbrouwer, die veel voor het landsbelang deed uit naam van de burgers, en wiens echtgenote, een vrouw met mannelijke moed begaafd, als eerste de hand sloeg aan de afbraak van het kasteel Vredenburg.’

Deze tekst komt uit het dagboek van de Utrechtse geleerde Aernout van Buchell uit de 16e eeuw en is de oudste geschreven bron over de heldendaden van Trijn van Leemput die is teruggevonden.

Download het voorleesverhaal

Opdracht:




Niveau:

Tijd:

Periode:


Kenmerken:

Voorleesverhaal ‘De val van de Vredeborch’

Uit: Iemand in het bijzonder; verhalen over markante vrouwen (2019) van auteur Arend van Dam en illustrator Klompmaker.


Brugklas

10 minuten

Vroegmoderne tijd


De protestantse reformatie had splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg.

Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.

Share by: